Türkiye ekonomisi bugünlerde zorlu sınamalardan geçerken, vergi sisteminin adaletli, şeffaf ve etkin işlemesi artık eskisinden çok daha kritik bir hale geldi.
Bu bilinçle AK Parti milletvekillerinin imzasını taşıyan yeni ekonomi paketi, Türk Parasının Kıymetini Koruma Kanunu ve bazı diğer kanunlarda kapsamlı değişiklikler getirmek üzere TBMM’ye sunuldu. Paket, temelde “vergide adalet” ve “kayıt dışıyla etkin mücadele” ekseninde şekilleniyor. En önemlisi, halkın omzuna yeni vergi yükleri bindirmeden, sistemdeki bozuklukları gidermeyi hedefliyor.
Vergi Sisteminde Yeni Dönem: Adalet ve Etkinlik
Türkiye’de uzun zamandır vergi adaleti tartışmalarının odağında “istisnalar ve muafiyetler” var. Her geçen yıl bu alanlar öyle büyüdü ki, kayıt dışılığı artırdı, vergi gelirlerinin tabanını daralttı. Yeni paketle bu sorunların önüne geçmek için kapsamlı tedbirler getiriliyor. Özellikle sınırsız ve denetimsiz şekilde uygulanan indirim ve istisnalar daraltılıyor; böylece vergi yükü daha dengeli dağıtılacak.
Bir diğer önemli nokta, vergi güvenliğinin tesis edilmesi. Kayıt dışı ekonomi ile mücadelede caydırıcı cezalar devreye giriyor. İzinsiz döviz, kıymetli maden ve değerli varlıkların alım satımı gibi stratejik konularda Cumhurbaşkanı’na yeni yetkiler tanınıyor. Bu sayede piyasalardaki spekülatif hareketlerin önü kesilerek, finansal istikrar korunacak.
Döviz ve Kıymetli Madenler Üzerinde Sıkı Denetim
Ekonomide döviz ve kıymetli maden işlemleri çok önemli olduğu için, paketle bu alandaki denetim ve düzenleme yetkisi Cumhurbaşkanı’na veriliyor. Şöyle ki:
Döviz alım satımı, kıymetli maden rafinajı, hisse senedi ve tahvil alım satımı gibi alanlarda yetkisiz hareket edenlere ağır idari para cezaları ve faaliyet durdurma yaptırımları uygulanacak.
İhlalin tekrarı halinde cezalar katlanarak artacak, bazı durumlarda iş yerleri tamamen kapatılabilecek.
Bu tedbirler, piyasalarda usulsüzlük ve kaçakçılığın önüne geçip, Türkiye’nin finansal dengelerini korumak için kritik.
Faaliyet İzinleri ve Ücretlendirme: Şeffaflık ve Kontrol
Paket, döviz ve kıymetli maden piyasasında faaliyet göstermek isteyen anonim şirketlerin Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan izin almasını zorunlu kılıyor. İzin süreci ve ücret tarifeleri açıkça belirleniyor:
Faaliyet izin ücretleri her yıl yeniden değerleme oranında güncellenecek.
Cumhurbaşkanı, bu ücretleri gerektiğinde iki katına çıkarabilecek veya yarısına indirebilecek.
Pay devri işlemlerinde de ücret tahsili olacak; ancak yakın akraba devri ve miras yoluyla intikal durumlarında ücret alınmayacak.
Böylece, piyasadaki şirketlerin faaliyet alanları ve izinleri netleşirken, kayıt dışı hareketlerin önüne geçilmesi hedefleniyor.
Gelir İdaresi Başkanlığı Personeline Hakları Genişletiliyor
Vergi denetim ve tahsilatında sahada görev yapan Gelir İdaresi Başkanlığı taşra teşkilatı çalışanlarının fazla mesai ücretlerinde iyileştirmeye gidiliyor:
Fazla mesai ücretlerinin hesaplanmasında kullanılan gösterge rakamı 160’tan 300’e çıkarılıyor.
Aylık fazla mesai süresi ve fazla mesai yapabilecek personel sayısında üst sınır getiriliyor.
Bu düzenleme, çalışanların emeğinin karşılığını almasını sağlarken, kamu maliyesi açısından da kontrol mekanizması oluşturuyor.
KDV ve ÖTV Düzenlemeleriyle Kayıt Dışı Azaltılacak
Vergi sistemindeki diğer kritik düzenlemeler şöyle:
Vakıflara ait taşınmazların satışları KDV’den istisna tutulacak.
Akaryakıt ve LPG ithalatında ÖTV tutarı KDV matrahına dahil edilerek, ithalatçı ve imalatçılar arasındaki vergi yükü dengelenecek.
Bu değişiklikler, özellikle kayıt dışı ekonominin önlenmesi ve vergi tabanının genişletilmesi açısından çok önemli. Kayıt dışı alanda gerçekleşen vergi kayıplarının önüne geçilmesi amaçlanıyor.
Serbest Bölgelerde Üretim ve İhracat Teşviki Artıyor
Türkiye’nin ihracat stratejisinde serbest bölgeler kritik bir rol oynuyor. Yeni düzenleme ile;
Serbest bölgelerde üretilip, diğer serbest bölgelere ya da aynı bölge içine satılan ürünlerin kazançları da gelir ve kurumlar vergisinden istisna tutulacak.
Ancak bu ürünlerin Türkiye iç pazarına satılması durumunda vergilendirme devam edecek.
Bu adım, serbest bölge üreticilerinin rekabet gücünü artırıp, ihracatı destekleyecek.
Binek Otomobillerde ÖTV Matrahları Güncelleniyor
Artan otomobil fiyatlarına rağmen ÖTV matrahlarının uzun zamandır güncellenmemesi, adaletsiz bir vergi yükü yaratıyordu. Yeni paketle;
Akaryakıtla çalışan binek otomobillerin ÖTV matrahları piyasa koşullarına göre yeniden düzenlenecek.
Böylece gerçekçi bir vergi sistemi kurulacak, yüksek fiyatlı araçlar da kendi değerlerine uygun vergilendirilecek.
AR-GE Teşviklerinde Sınırlama
Teknoloji ve inovasyonun desteklenmesi amacıyla AR-GE personeline sağlanan vergi istisnalarında yeni bir sınır getiriliyor:
Vergi istisnası, personelin brüt asgari ücretin 40 katını aşan kısmı için geçerli olmayacak.
Bu sayede yüksek maaşlı sınırlı sayıda personelin teşvik sistemini suiistimal etmesinin önüne geçilecek.
Elektronik Yoklama Sisteminde İmza Zorunluluğu Kalkıyor
Denetim süreçlerini hızlandırmak ve kolaylaştırmak amacıyla yoklama fişleri artık elektronik ortamda, konum ve fotoğraflarla düzenlenebilecek. Böyle durumlarda, yoklama sırasında polis, jandarma veya muhtar gibi yetkililerin imzası aranmayacak.
Türkiye’nin vergi sistemi yıllardır ciddi yapısal sorunlarla boğuşuyor. Bu yeni ekonomi paketi hem vergide adaleti sağlamak hem kayıt dışı ekonominin önünü kesmek hem de ekonomik istikrarı desteklemek için önemli bir adım olarak değerlendirilebilir. Özellikle;
Kambiyo ve kıymetli madenler üzerindeki sıkı denetimler,
Faaliyet izinlerindeki netlik ve ücretlendirme,
Gelir İdaresi personeline yönelik hak iyileştirmeleri,
KDV ve ÖTV matrah düzenlemeleri,
Serbest bölgelerde vergi teşvikleri,
AR-GE personeli teşviklerinde düzenleme
Gibi bir dizi önlemle vergi sisteminde hem disiplin hem şeffaflık artırılacak.
Öte yandan, düzenlemelerin etkin uygulanması, denetim mekanizmalarının güçlü çalışması ve piyasa aktörlerinin bilinçlendirilmesi de şart. Aksi takdirde, kâğıt üstünde kalan reformlar beklenen faydayı sağlamayabilir.
Sonuç olarak, Türkiye ekonomisinin rekabet gücünü artırmak, devlet gelirlerini güvence altına almak ve vatandaşın vergi yükünü adaletli şekilde düzenlemek için bu paket önemli bir adım. Uygulama sürecinde kamuoyu takibi ve değerlendirmeleri yakından yapılmalı.
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist-Yazar
[email protected]
