Prof. Dr. Özdemir Nutku, yalnızca bir tiyatro yönetmeni değil; akademisyen, yazar, dramaturg, şair, çevirmen ve eğitimci kimlikleriyle Türk tiyatrosunun temel taşlarından biri olarak anılıyor. 1931 yılında İstanbul’da doğan Nutku, eğitim hayatına Robert Kolej’de başladı. Daha sonra İngiliz dili ve edebiyatı eğitimi alan Nutku, Almanya’da Georg-August Üniversitesi'nde tiyatro yönetmenliği eğitimi aldı. Ünlü tiyatrocu Heinz Hilpert’in asistanlığını yaptıktan sonra Türkiye’ye dönerek Ankara Üniversitesi Tiyatro Enstitüsü’nde akademik kariyerine başladı.
İzmir’in Köklü Çınarıydı
1976 yılında İzmir’e yerleşen Özdemir Nutku, Ege Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’nde Sahne Sanatları Bölümünü kurdu. Dokuz Eylül Üniversitesi’nde Sabancı Kültür Merkezi’nin temellerini attı. İzmir’in 72 beldesini kapsayan mobil tiyatro projesiyle çocuklara tiyatroyu taşıdı. Bu proje kapsamında oyunları kendi yazdı, müziklerini besteledi, yönetmenliğini üstlendi. İzmir Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatrosu’nun kuruluş sürecinde öncülük etti. Açıkhava tiyatrolarının halka açılmasını sağladı; kentin kültür altyapısını şekillendirdi.
Bilim Ve Sanatın Kesiştiği Noktada Durdu
Akademik kariyerinde 1961 yılında doktor, 1967’de doçent, 1974’te profesör unvanlarını aldı. Türkiye’de tiyatro eğitiminin bilimsel temelini atan isimlerden biri oldu. Kaleme aldığı yaklaşık 150 kitapla tiyatro kuramı, eleştiri ve çeviri alanlarında eşsiz bir miras bıraktı. Shakespeare’in 29 eserini, Marlowe’un 7 oyununu Türkçeye kazandırdı. “Shakespeare Sözlüğü” adlı eseri, 20 binin üzerinde terim içeren benzersiz bir kaynak olarak öne çıktı. Dünya Tiyatro Eğitimi Enstitüsü (WITT) yönetim kurulunda yer aldı.
Çok Yönlü Tiyatro Tutkusu
Nutku, sanat yolculuğuna şiirle başladı. Eller (1952), Üç Nokta (1954), Bölük Yaşantı (1957) ve Bir O Kuşlar (1996) adlı şiir kitapları yayımlandı. Mavi Hareketi’ne katıldı ve zaman zaman Ergun Tosun mahlasıyla yazdı. Son şiir kitabını kendi bastı ve sınırlı sayıda dağıttı. Bu eserlerin yeniden yayımlanması, onun şiir dünyasının daha geniş kitlelerle buluşmasını sağlayabilir.
Müziğin Ritmiyle Coşkulanan Sanatçı
Klasik piyano eğitimiyle çocuk yaşta müziğe başlayan Nutku, caz müziğe ilgi duyarak Ankara’da kendi quartet grubuyla sahne aldı. Oyunlarının müziklerini çoğunlukla kendisi besteledi. Sanatı yaşamın bir parçası olarak gören Nutku, tiyatro, müzik ve edebiyatı bir potada eriten bütüncül bir yaklaşım sergiledi.
Suda Ayak İzleri
Ölümünden önce tamamladığı “Suda Ayak İzleri – I ve II” adlı iki ciltlik anı kitabı, yalnızca bir otobiyografi değil, Türkiye’deki tiyatro anlayışının tarihsel gelişimine de ışık tutan bir kaynak niteliğinde. Eleştirmen Nuray Karadağ, bu eseri "ileri ve demokratik kültürel gelişimin önündeki engeli gözler önüne seren bir başyapıt" olarak nitelendirdi.
Hülya Nutku: Yol Arkadaşı Ve Sahne Dostu
Özdemir Nutku’nun eşi Hülya Nutku da önemli bir tiyatro insanıydı. 2021 yılında yaşamını yitiren Hülya Nutku, eşine duyduğu saygı ve sevgiyi yazdığı şu satırlarla ifade etti:
“Ustam, hocam, sevgilim, yol arkadaşım… Çünkü çevresine rota çizer.”
